مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان« ارز دیجیتال: قانون‌گذاری در کشورهای مختلف و پیشنهادها برای ایران» به وضعیت قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در کشورهای دیگر و ایران پرداخته است.

به نقل از پیوست؛ براساس این گزارش بدست آمده، ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال ۲۵۶ میلیارد یورو است و چارچوب حقوقی کشورها حدود وظایف و مسئولیت دستگاه‌ها را مشخص کرده است اما ارزهای دیجیتال حوزه‌های نوظهور و دارای فناوری‌های متنوع هستند و چالش‌های آنها ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.

براساس این گزارش ارزهای دیجیتال می‌توانند هزینه‌های تراکنشی و عملیاتی پرداخت‌ها به ویژه در انتقال منابع مالی بین مرزی را کاهش دهد و تاب آوری و سرعت نظام‌های پرداخت مالی و شفافیت عمومی را افزایش دهد. ویژگی دیگر ارزهای دیجیتال خاصیت انتقال وجوه از طریق این ابزارهاست. در اینجا مراکز مبادله ارزهای دیجیتال باید مورد مقررات‌گذاری قرار بگیرد. برای مثال در ایالات متحده آمریکا کمیسیون معاملات قراردادهای آتی کالا و کمیسیون بورس و اوراق بهادار این کشور، ارزهای دیجیتال مانند بیت‌ کوینرا به عنوان کالا و ابزارهای مالی طبقه بندی کرده‌اند و از این نظر یک ابزار مالی و مالیات‌های مربوط به معاملات دارایی ازسوی نهادهای مالیاتی بر آن اعمال می‌شود.

در ایران نیز قوانین قبلی بعضی اختیارات را به نهادهای اجرایی تفویض کرده است که می‌توانند از آنها برای مقررات‌گذاری ارزهای دیجیتال استفاده کنند. در این گزارش وضعیت ارز دیجیتال در قوانین مربوط به پول‌شویی، قوانین مالیاتی کشور و بورس کالای ایران بررسی شده است.

در قوانین پولشویی با توجه به تجربیات جهانی دبیرخانه شورای عالی مبارزه با پولشویی تکلیف قانونی لازم برای کنترل مراکز مبادله پول دیجیتال با پول رایج کشور را برعهده دارد. ممکن است این شورا برخی اختیارات برای حکمرانی بهتر نیاز داشته باشد که احتمالا در سطح هیئت وزیران قابل رفع است. اما در جلسه سی‌ام شورای عالی مبارزه با پولشویی در تاریخ ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶ ،به کارگیری ابزار بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال در تمامی مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام شد. حوزه نظارت بانک مرکزی نیز با توجیه پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای دیجیتال، موضوع ممنوعیت به کارگیری ارزهای دیجیتال را به بانک‌ها ابلاغ کرد. روابط عمومی بانک مرکزی به عنوان اعلام کننده مصوبه شورای عالی مبارزه با پولشویی اعلام کرد که تمام شعب و واحدهای تابعه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و صرافی‌ها باید از انجام هرگونه خرید و فروش ارزهای مذکور یا انجام هرگونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای یاد شده بینجامد، به طور جد اجتناب کنند.

در قوانین مالیاتی ایران نیز براساس تجربه کشورهای دیگر و مقایسه آنها با قوانین کشورمان نشان می دهد قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی در زمینه مالیات‌های بر درآمد در زمینه ارزهای دیجیتال در کشور قابل اعمال خواهد بود. سازمان امور مالیاتی متولی اصلی اجرای این قانون است و شورای عالی مالیاتی می‌تواند آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوط به اجرای قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده را تهیه و به رئیس کل سازمان امور مالیاتی پیشنهاد کند. مالیات قابل اعمال بر ارزهای دیجیتال یا ذیل فصل چهارم (مالیات بر مشاغل) یا در فصل ششم (مالیات درآمد اتفاقی) قابل محاسبه است.

در ادامه این گزارش در مورد وضعیت ارز دیجیتال در قوانین بورس و بورس کالای ایران، شورای عالی بورس و اوراق بهادار از این اختیار برخوردار است که ارزهای دیجیتال قابل تبدیل به پول دنیای واقعی را به عنوان ابزار مالی طبقه بندی کند. در این صورت امور مربوط به سیاست‌گذاری مربوط به سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال در حوزه اختیارات این شورا قرار خواهد گرفت.

در این گزارش به ارزهای دیجیتال ملی نیز پرداخته شده است. براساس آن ارز دیجیتال ملی بسته به رویکرد کشورها به دو دسته قابل تقسیم است. در دسته اول کشورها اعلام می‌کنند که یکی از منابع طبیعی یا بازارهای خود به عنوان مثال در نفت، طلا یا بازار گردشگری را به وسیله واحدهای ارزهای دیجیتال ملی اداره می‌کنند. یعنی افرادی که قصد خرید نفت آن کشور را دارند یا قصد مسافرت به کشور هدف را دارند با خرید این ارزهای دیجیتال می‌توانند به هدف خود دست پیدا کنند یعنی شرکت نفت یا هتل‌های مشخصی به ازای ارز دیجیتال ملی خدمت عرضه می‌کنند. نوع دوم رویکرد به ارز دیجیتال ملی این است که هر واحد ارز دیجیتال ملی توسط یک پول ملی به صورت یک به یک پشتیبانی شود و بتوان با پول ملی (با کسر کارمزد) آن ارز دیجیتال را خریداری کرد. ارزهای دیجیتال ملی هم توسط بخش خصوصی و هم دولت‌ها منتشر می‌شود. بسیاری از ارزهای دیجیتال ملی در مرحله امکان‌سنجی هستند و دولت‌ها با دنبال کردن مسیر پیشرفت فناوری و مطالعه تجربیات هم دیگر عرضه ارزهای دیجیتال ملی را دنبال می‌کنند.

مدیر عامل شرکت خدمات انفورماتیک

در ایران حداقل دو پروژه ارز دیجیتال ملی در جریان است. پست بانک تحت نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت خدمات انفورماتیک پروژه‌های ارز دیجیتال ملی خود را اعلام کرده اند. ارز دیجیتال شرکت خدمات انفورماتیک بر پایه ریال اعلام شده است و طبق اعلام این شرکت در فاز اول ارز دیجیتال آنها در اختیار بانک‌های تجاری کشور قرار دهد تا از آن به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات، تسویه بین بانکی و توسعه خدمات استفاده کنند. جزئیات فنی این پروژه‌ها هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است. موفقیت در زمینه ارز دیجیتال از مسیر ایجاد شرایط رقابت عادلانه میان بخش خصوصی واقعی شکل می‌گیرد.

مهمترین اولویت‌ها برای بهره مندی از مزایای ارزهای دیجیتال در کشورها در جدول زیر قابل مشاهده است:

مرکز پژوهش‌های مجلس، وضعیت ارزهای دیجیتال در دنیا را بررسی کرد

ارز دیجیتالارز دیجیتال ملی ایرانایرانبیت کوینشورای عالی بورس و اوراق بهادارمرکز پژوهش‌های مجلس