آیا بیت کوین می‌تواند پادزهری برای خنثی کردن تحریم ها علیه ایران باشد؟

نوید شکراللهی، دنیای اقتصاد/ یکی از مهم‌ترین موانع زیرساختی جهت جذب گردشگران خارجی به کشور، مشکلات مربوط به ارائه خدمات بین‌المللی مالی و بانکی است که نقل و انتقالات ارزی گردشگران ورودی به کشور را که عموماً عادت به استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی دارند، ناممکن کرده است.

به‌ موجب این مشکل، گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند ناچار به حمل پول نقد هستند که این مساله امنیت سفر آنان را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. این در حالی است که با برقراری مجدد تحریم‌ها علیه ایران، نقل و انتقلات ارزی برای گردشگران خارجی دشوارتر از گذشته خواهد شد و در چنین شرایطی است که کارشناسان توصیه می‌کنند که کشور جهت خروج از این بن‌بست می‌تواند از ظرفیت ارزهای دیجیتال بهره بگیرد.

به باور فعالان گردشگری و صاحب‌نظران این حوزه، با استفاده فراگیر از ارزهای نوظهور دیجیتال در آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و مراکز اقامتی و سایر زیرساخت‌های گردشگری کشور، فرصتی رقم خواهد خورد که به‌ موجب آن و با استفاده از این امکان جذاب، معضلات مربوط به جابه‌جایی پول گردشگران از بین خواهد رفت و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی در حوزه گردشگری به‌حداقل خواهد رسید.

بررسی چند تجربه جهانی نیز نشان می‌دهد که برخی مقاصد گردشگری جهانی توانسته‌اند با بهره‌گیری از ظرفیت ارزهای عمده دیجیتال همچون بیت‌ کوین برای پرداخت و دریافت هزینه‌های مربوط به سفر، شرایط را برای جذب تعداد بیشتری از گردشگران خارجی به مرزهای خود تسهیل کنند.

در ایران نیز چندی پیش، رئیس هیئت‌مدیره جامعه گردشگری الکترونیکی ایران از فعال شدن درگاه پرداخت ارزهای دیجیتال عمده و شناخته‌شده در سامانه‌های فروش مراکز گردشگری، هتل‌ها و شرکت‌های مسافرتی در آینده نزدیک خبر داد. فعالان کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری نیز توسعه استفاده از ارزهای دیجیتال در بخش گردشگری کشور را یک راهکار خلاقانه و مناسب برای خروج از تنگناهای مالی کنونی می‌دانند اما با این وجود و در گفت‌وگویی تصریح می‌کنند که شرط موفقیت آن، فراهم بودن امکان تبدیل این نوع از ارزها به ارزهای سنتی است.

ماهیت ارزهای دیجیتال

آ‌نچه که امروزه تحت عناوین «ارز دیجیتال»، «پول الکترونیکی»، «پول مجازی» یا «ارز الکترونیکی» خوانده می‌شود، نوعی پول است که به‌ صورت فیزیکی وجود ندارد و وجود آن بر بستر دیجیتال بوده و در فضای مجازی تولید، نگه‌داری و مبادله می‌شود. ارزهای دیجیتال هرچند از قدمت چندانی برخوردار نیستند و نخستین مورد آن در سال ۲۰۰۹ میلادی ایجاد شده، اما در همین فاصله کوتاه با اقبال قابل‌توجهی مواجه شدند و در حال‌حاضر حدود ۹۰۰ نوع ارز دیجیتال شناسایی‌شده وجود دارد که در ابعاد جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

هرچند در ابتدای شکل‌گیری این نوع از پول، نگرانی‌هایی در خصوص آن وجود داشت و بیم آن می‌رفت که تبدیل به ابزاری برای پول‌شویی، انجام مبادلات غیرقانونی و اقدامات خرابکارانه شود، اما به‌ نظر می‌رسد که جامعه جهانی در حال به‌ رسمیت شناختن این ابزار مبادله است. بانک مرکزی اروپا در سال ۲۰۱۲، ارز دیجیتال را «نوعی پول دیجیتالی غیرقابل‌ کنترل که معمولا توسط توسعه‌دهندگان آن کنترل می‌شود و در میان اعضای یک جامعه مجازی خاص مورد استفاده و پذیرش قرار می‌گیرد» تعریف کرد.

امروزه در میان ارزهای دیجیتالی که معرفی شده‌اند، «بیت‌ کوین» بیشتر از سایر نمونه‌های مشابه خود شهرت یافته و به‌دلیل حجم بالای تقاضایی که برای آن وجود دارد، حائز بالاترین ارزش در میان ارزهای دیجیتال است. بیت‌ کوین نیز بنا به ماهیت خود که شکلی از پول‌های دیجیتال است، تنها به‌صورت الکترونیکی خلق می‌شود و مانند سایر ارزهای عمده جهانی همچون دلار و یورو به‌صورت چاپ شده در دسترس نیست. بیت‌ کوین بر بستر سیستم «بلاک‌ چین» فعالیت می‌کند که برای تایید و حفظ امنیت اطلاعات، آنها را رمزنگاری می‌کند؛ از این‌رو امکان دستکاری و حذف اطلاعات روی آن وجود ندارد و این مساله امکان تقلب در تراکنش‌های ارزهای دیجیتال و خصوصا بیت‌ کوین را ناممکن ساخته و تاکنون هیچ موردی از هک در مبادلات آن گزارش نشده است.

یک ویژگی مهم بیت‌ کوین (و سایر ارزهای دیجیتال) که وجه‌ تمایز آنان با ارزهای سنتی رایج جهانی همچون دلار و یورو را ایجاد کرده، انتشار غیرمتمرکز آن است که موجب شده هیچ نهاد به‌خصوصی از جمله بانک‌های بزرگ کشورها و دولت‌ها نتوانند کنترل شبکه بیت‌ کوین را به دست بگیرند و مبادلات در آن فارغ از مسائل دیپلماتیک است. اما با این حال بیت‌ کوین می‌تواند برای پرداخت هزینه کالاها و خدمات مختلف به‌صورت الکترونیکی مورد استفاده قرار بگیرد و در این‌خصوص همچون دیگر ارزهای سنتی نظیر یورو و دلار و حتی ریال عمل می‌کند که به‌صورت مجازی و اینترنتی نیز می‌توان از آن برای خرید محصولات بهره گرفت.

از جمله کالاها و خدماتی که می‌توان با بهره‌گیری از زیرساخت ارزهای دیجیتال اقدام به عرضه و مبادله آن کرد، خدمات و کالاهای موجود در حوزه گردشگری است؛ در پی فراگیر شدن ارزهای دیجیتال و خصوصاً بیت‌ کوین، فراهم کردن بستر انجام معاملات بر پایه این نوع از پول در مقاصد گردشگری تسهیلاتی را برای مسافران پدید می‌آورد که منجر به استقبال گردشگران از سفر به آن مناطق و افزایش حضور گردشگران بین‌المللی ورودی خواهد شد.

خلق فرصت در دل تحریم

اما صنعت گردشگری ایران که اکنون نیز در پی تحریم‌ها در تنگنایی بیش از گذشته قرار گرفته، همواره از یک ضعف زیرساختی رنج می‌برد و آن مساله تبدیل ارز گردشگران خارجی بوده است. عموم این گردشگران هنگام سفر عادت به جابه‌جایی پول نقد ندارند و از کارت‌های اعتباری خود که در خارج از مرزهایشان نیز معتبر است استفاده می‌کنند. اما به‌دلیل عدم اتصال شبکه بانکی کشور به شبکه جهانی، گردشگران ورودی به ایران ناچار به حمل پول نقد با خود هستند که علاوه بر ایجاد زحمت، امنیت سفر آنان را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در این شرایط، کارشناسان و فعالان صنعت گردشگری ایران اعتقاد دارند که ویژگی‌های منحصربه‌فرد بیت‌ کوین امکانی را فراهم خواهد آورد که در صورت فراگیر شدن استفاده آن در صنعت گردشگری کشور، این معضل در کنار چالش جابه‌جایی منابع مالی بنگاه‌های فعال در زمینه گردشگری کشور به‌ میزان چشمگیری کمرنگ‌تر شود.

در همین خصوص رئیس جامعه تورگردانان ایران و عضو هیات‌مدیره جامعه گردشگری الکترونیکی ایران در گفت‌وگویی اظهار می‌کند:

هم‌اکنون در کشور سازوکارهایی، هر چند محدود، برای خرید و فروش بیت‌ کوین طراحی شده است و افراد بسیاری به مبادله با این ارز دیجیتال روی آورده‌اند؛ اما هنوز استفاده از آن چندان گسترش پیدا نکرده و در هیچ بخشی از صنعت گردشگری کشور نیز مبادلات بر پایه بیت‌ کوین صورت نمی‌گیرد.

ابراهیم پورفرج

ابراهیم پورفرج می‌افزاید:

انجام موفق معاملات بر بستر بیت‌ کوین و ارزهای دیجیتال این فرصت را فراهم می‌سازد تا کسب‌وکارهای فعال در حوزه گردشگری بتوانند منابع مالی خود را از طریق گردشگری خارجی وارد کشور کنند.

با این حال وی تصریح می‌کند که شرط موفقیت این سیاست مالی، فراهم شدن سازوکاری برای تبدیل آسان این ارزهای دیجیتال به ارزهای رایج سنتی در داخل کشور است. پورفرج خاطرنشان می‌کند:

اکنون نمی‌توان مشخص کرد که استفاده از ارزهای دیجیتال در گردشگری کشور به چه میزان موفق خواهد بود و زیرساختی که معرفی خواهد شد به چه میزان در برابر مشکلات احتمالی مقاوم خواهد بود؛ بنابراین طبیعی است که اندکی نگرانی درخصوص توفیق آن وجود داشته باشد و به منظور کاهش نگرانی‌ها، باید در ابتدا و در ابعادی محدود این سیاست اجرایی شود و در صورت موفقیت، ابعاد آن به‌مرور گسترش پیدا کند.

همچنین بخوانید: استفاده از ارز دیجیتال گردشگری در دستور کار دولت

تجارب جهانی

اما استفاده از بیت‌ کوین و ارزهای دیجیتال در صنعت گردشگری در تعدادی از مقاصد سفر جهانی تجربه شده است و کشورها و مقاصدی در سراسر جهان وجود دارند که درصدد توسعه این زیرساخت مالی در حوزه توریسم خود هستند. یکی از این موارد ژاپن است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مالی تسهیلاتی در صنعت گردشگری خود به‌وجود آورده است. اخیراً تعدادی از آژانس‌های گردشگری عمده در این کشور اعلام آمادگی کرده‌اند که خدمات خود را در ازای دریافت بیت‌ کوین ارائه کنند و این ارز عمده دیجیتال را به‌عنوان واحد پول به‌ رسمیت شناخته‌اند. همچنین یک آژانس پیشرو و مهم گردشگری ژاپن به نام «اچ‌آی‌اس» نیز به‌ تازگی به مشتریان خود بسته‌های سفری ارائه می‌کند که به‌ صورت انحصاری تنها با پرداخت بیت‌ کوین قابل رزرو است.

همچنین کشور دیگری که در مدت کوتاهی بیت‌ کوین در صنعت سفر آن حائز نقش قابل توجهی شده، تایوان است که از آن در بسیاری از مراکز خرید و مغازه‌ها به‌عنوان ابزار داد و ستد استفاده می‌شود. همچنین در این کشور تسهیلاتی برای تبدیل بیت‌ کوین به واحد پول محلی از طریق سایت‌هایی همچون «لوکال بیت‌ کوین» فراهم شده تا تایوان از این لحاظ تبدیل به مقصدی جذاب برای سفر معامله‌گران ارزهای دیجیتال شود. از جمله دیگر کشورهایی که ارزهای دیجیتال در صنعت گردشگری آنها نقش‌آفرینی می‌کند و مسئولان دولتی و صاحبان کسب‌وکارهای مرتبط با سفر درصدد توسعه زیرساخت‌های استفاده از آن هستند می‌توان به هاوایی، مالت و برخی کشورهای حوزه کارائیب اشاره کرد.

استفاده از بیت‌ کوین و سایر ارزهای دیجیتال در ایران، که پیش از تحریم‌ها نیز با مشکلاتی جدی درخصوص تبدیل ارز گردشگران و مبادلات مالی آنان دست‌وپنجه نرم می‌کرد، می‌تواند کمک قابل‌توجهی به رشد حضور گردشگران خارجی در کشور کند. با توسعه این امکان، گردشگران خارجی دیگر ملزم به حمل پول نقد با خود نخواهند بود و صاحبان کسب‌وکارهای فعال در صنعت گردشگری کشور برای انتقال منابع مالی خود دشواری‌های به‌ مراتب کمتری نسبت به شرایط کنونی خواهند داشت. اتفاقی که در صورت تحقق، موجب افزایش انگیزه سفر گردشگران خارجی و خصوصا اتباع کشورهای غربی به ایران خواهد شد و کشور در تنگنای کنونی اقتصادی خود به درآمد بیشتر دست خواهد یافت.

کمک‌های بیت کوین به کم اثر کردن تحریم‌ها چه می‌تواند باشد؟

ابراهیم پورفرجارز دیجیتالبیت کوینپذیرش بیت کوینتحریمتحریم بیت کوینتحریم علیه ایران